Het topje van de ijsberg
Op 13 juni stonden we in Blijdorp stil bij 30 jaar inzet voor verkeersveilig gedrag. Een mijlpaal! Mooi om met een grote groep partners samen te zijn en te praten over onze missie. Wat hebben we bereikt? Wat zijn op dit moment de uitdagingen; welke beren staan er op de weg? Adriaan Heino, verkeerspsycholoog van ambassadeurorganisatie Interpolis, deelde met ons zijn kennis over psychologie en gedrag in het verkeer. Vooral zijn conclusie bleef hangen: geregistreerde ongevallen zijn het topje van de ijsberg.
We hebben met elkaar de nul als doel gesteld: 0 vermijdbare verkeersslachtoffers. Naast de dodelijke ongevallen die we willen voorkomen zijn er de veel grotere aantallen ongevallen met ernstig en minder ernstig gewonden. En daarnaast nog al die keren dat het nét goed ging. Op die laatste gevallen vestigde Adriaan de aandacht. Als we risicogestuurd werken, zouden we vooral moeten kijken naar al die keren dat het net nog goed ging. Als we beter snappen wat daar gebeurde, kunnen we ongevallen voorkomen.
De cijfers over het eerste halfjaar van 2022 laten een verslechtering zien van de verkeersveiligheid. Om in de symboliek te blijven: onze ijsberg smelt niet, maar wordt groter, boven water in de aantallen ongevallen, maar dus ook onder water. Zijn we met de verkeerde dingen bezig geweest? Is de maatschappij zo veranderd of ons bewegingspatroon gewijzigd? Ons lontje korter, onze zorgen groter?
In de donkere dagen voor Kerst vragen we aandacht voor verlichting in het verkeer. Volgens onderzoek geeft zeker 15 procent van de fietsers aan in het donker weleens bijna te zijn aangereden. Ook dat is het topje van de ijsberg. Iedereen herkent het: fietsers of voetgangers die in donker, regen of mist ineens opdoemen. Door slecht zicht – zijn jouw autoramen altijd schoon eigenlijk? – en vaak door gebrek aan (goede) verlichting of reflectie. Een categorie ongevallen die makkelijk te voorkomen lijkt: zorg gewoon dat je AAN staat. Maar dat wordt vaak vergeten en als voetganger of fietser beleef je het verkeer anders dan als automobilist: ze zien me toch, ik zie hen ook!
"Ook wijzelf kunnen aan de slag, met ons eigen gedrag als verkeersdeelnemer en professional."
Het is een voorbeeld van de grote uitdaging die onder water ligt. In de aannames en beelden die we hebben van veilig gedrag in het verkeer, van onszelf en anderen. Ons tweejaarlijkse onderzoek naar zelfgerapporteerd gedrag – de nieuwe editie volgt in 2023 – geeft ons ook die inzichten: gedrag dat respondenten zelf aanmerken als gevaarlijk, vertonen ze zelf wel, want zij zouden de risico’s wel goed kunnen inschatten.
Ook wijzelf kunnen aan de slag, met ons eigen gedrag als verkeersdeelnemer en professional – fiets of loop jij eigenlijk door rood licht? Ook wij werken vaak met aannames en inschattingen, en daardoor misschien wel te veel vanaf onze eigen ijsschots. Of een passendere metafoor: vanuit onze eigen iglo. Laten wij als goed voornemen noteren dat we onze manier van werken onder de loep nemen en onderzoeken hoe we meer risicogestuurd en integraal kunnen denken. Mogelijk gaan we de verkeersdeelnemer dan beter begrijpen en kunnen we onze inzet nog beter afstemmen op die ijsberg onder water.
Het past hier om nog een laatste positieve gedachte toe te voegen. De inzet op gedrag – educatie, training en voorlichting – is er nou juist op gericht om verkeersdeelnemers verkeerswaardig te maken, zodat het stuk van de ijsberg onder water niet nog groter is. Misschien mag ik dat niet zo hard zeggen, want we kunnen dat in veel gevallen helaas niet hard maken, maar ook daar werken we aan: onze ambitie op effectmeting is ook in 2023 onverminderd. Namens het team van ROV Zuid-Holland wens ik iedereen goede en (verkeers)veilige feestdagen toe en een goede start van het nieuwe jaar!
Astrid Homan
Programmamanager ROV Zuid-Holland