Kinderen in het verkeer:
de wetenschap achter gedrag
Daar is de speeltuin! Zodra jonge kinderen de glijbaan zien, is er vaak geen aandacht meer voor het oversteken. En waarom zou je bij het stoplicht wachten als al je vriendjes al aan de overkant zijn? Veel verkeersgedrag van kinderen heeft te maken met de ontwikkeling van hun hersenen, die nog volop aan de gang is. Dat geldt ook voor jongeren. Hoe ervaren kinderen en jongeren het verkeer en hoe beïnvloedt hun jonge brein hun gedrag?
Society, Youth and Neuroscience Connected (SYNC) lab, een onderzoekslab van de Erasmus Universiteit, onderzoekt gedrag van kinderen en jongeren, onder andere in het verkeer. We spreken met neurowetenschapper Yara Toenders.
Het perspectief van een kind
Biologische processen in ons brein bepalen voor een groot deel onze psychologische processen en daarmee ons gedrag. Wie met Yara Toenders in gesprek gaat, ontdekt hoe sterk dit geldt voor kinderen in het verkeer. “Ik doe onderzoek bij het SYNC Lab naar de hersenen van kinderen en adolescenten, ongeveer van 0 tot 24 jaar”, vertelt Yara. “De nadruk in mijn eigen onderzoek ligt op mentale gezondheid, maar collega’s richten zich op gedrag in het verkeer. Daaruit blijkt hoezeer we als volwassenen het verkeer vaak bekijken vanuit ons eigen perspectief. Het is belangrijk om erbij stil te staan dat kinderen het verkeer anders meemaken dan wij.”
Wat de verschillen precies zijn, varieert per leeftijdscategorie. “Tot een jaar of zeven gaan kinderen ervanuit dat iedereen ziet wat zij ziet”, legt Yara uit. “Dat iemand anders vanuit een andere hoek kijkt, en daardoor de verkeerssituatie anders ziet, dat komt nog niet in ze op. Daardoor kunnen jonge kinderen niet goed inschatten of een automobilist ze heeft gezien of niet.” Daar komt nog bij dat kinderen de koplampen van auto’s door hun grote fantasie kunnen aanzien voor ogen. Dus als zij in die ogen kunnen kijken, heeft de auto hen ook gezien, toch? “Ook een belangrijke factor is dat het gezichtsveld van jonge kinderen minder breed is dan dat van volwassenen”, vult Yara aan. “Ze hebben nog een letterlijke tunnelvisie. Wil je weten wat een jong kind ziet in het verkeer, ga dan eens door je hurken en kijk door een wc-rolletje.”
"Het is belangrijk om erbij stil te staan dat kinderen het verkeer anders meemaken dan wij."
Belonen en controleren
Op latere leeftijd gaan andere dingen opvallen. “Voor kinderen én jongeren zijn sociale beloningen enorm belangrijk”, vertelt Yara. “Ze willen erbij horen en zeker niet alleen lopen of fietsen buiten de groep. Het deel van hun hersenen dat sociale beloningen registreert, is al goed ontwikkeld. Zo’n beloning geeft hun hetzelfde gevoel als later geld verdienen doet, bijvoorbeeld. Maar wat de veiligheid niet ten goede komt, is dat het controledeel in de hersenen zich minder snel ontwikkelt. Is het wel handig dat ik nu de straat oversteek om weer bij de groep te komen? Of dat we hier met z’n drieën naast elkaar fietsen? Die vragen stellen jongeren zichzelf minder dan volwassenen.”
Oefenen en afspraken
Wat kunnen ouders en leerkrachten doen om kinderen en jongeren te helpen bij verkeersveilig gedrag? “Oefenen, oefenen, oefenen”, benadrukt Yara. “Dat geldt voor kinderen en jongeren tot een jaar of 14. Tot die tijd neemt de fietsvaardigheid nog toe en blijft samen fietsen dus leerzaam. Daarna is het vooral belangrijk om goede afspraken te maken over veilig gedrag. Pubers zullen uit zichzelf minder snel denken aan fietsverlichting, want ze willen vooral snel op de fiets springen als hun vrienden wegrijden. Juist door hierover duidelijke afspraken met hen te maken – en bijvoorbeeld over telefoongebruik op de fiets – kun je hen helpen.”
In deze video van VEBE media, de ROV’s in Zuid-Holland en Fryslân en Vervoerregio Amsterdam is te zien welke eigenschappen bij jonge kinderen een rol spelen bij hun deelname aan het verkeer.
Veilig Verkeer Nederland maakte samen met Michelle Achterberg van het SYNC Lab een serie video’s over de ontwikkeling van het kinderbrein en hun gedrag in het verkeer. Klik hier om de video’s te bekijken voor meer tips en inzichten.
Deel dit artikel: