Complex probleem vraagt doordachte aanpak

Foto: Provincie Zuid-Holland

Dat gevaar in het verkeer een groot probleem is, staat voor Adriaan Heino als een paal boven water. Als verkeerspsycholoog bij verzekeraar Interpolis verdiept hij zich in de cijfers rondom verkeersveiligheid, én in de ongevallen die buiten deze cijfers vallen. Zijn presentatie tijdens het symposium Beren op de Weg maakte duidelijk dat de officiële cijfers slechts het topje van de ijsberg laten zien.

“In 2021 werden er volgens het CBS 582 verkeersdoden geregistreerd. In datzelfde jaar belandden volgens VeiligheidNL 110.000 mensen op de spoedeisende hulp”, vertelt Adriaan. “Van hen hadden 66.600 personen ernstig letsel. Dat zijn zorgwekkende cijfers, zeker als je bedenkt dat het aantal slachtoffers met ernstig letsel in tien jaar tijd met 18 procent is gestegen. Als we niets veranderen aan de mobiliteit en de risico’s daarvan, dan is de prognose dat er in 2050 76.500 verkeerslachtoffers met ernstig letsel moeten worden behandeld. Dat willen we natuurlijk voorkomen.”

Slimme oplossingen en diensten

Interpolis deelt de ambitie van nul verkeersslachtoffers in 2050. “Vanuit Interpolis zetten wij in op verzekeringen, bewustwording, gedragsverandering en slimme oplossingen”, vertelt Adriaan. “Een voorbeeld daarvan is de Barometer Mobiliteit over telefoongebruik in het verkeer, die recent weer is gepubliceerd. We maken ook apps die fietsers en automobilisten helpen om zonder afleiding te rijden. Verder hebben we het educatieve project WegwijsVR ontwikkeld.”

Gedrag heeft een reden

Tot voor kort waren gedragsbeïnvloeding en educatie vaak te kort door de bocht, vindt Adriaan. ‘Er was vaak sprake van verkeerslessen en -instructies waarbij alleen maar werd gezonden. Het wordt pas effectief als je oog krijgt voor de drijfveren van de doelgroep. Want mensen hebben zo hun eigen redenen om bepaald gedrag te vertonen. Stel dat de eigenaar van een transportbedrijf alleen maar wil dat een lading zo snel mogelijk op de bestemming aankomt. Dan heeft de chauffeur meer nodig dan kennis om veiliger te gaan rijden.” Het is kortom belangrijk dat je je verplaatst in de doelgroep, dat je observeert en in gesprek gaat. Welke belangen spelen er voor de betrokkenen en welke waarden zitten daarachter? Als je daarbij aansluit, voelt de doelgroep zich eerder aangesproken.

­"We moeten de tijd nemen om goed te kijken naar riskant gedrag en de mensen die dit gedrag vertonen."

Op weg naar nul, maar hoe?

Als we de nul-doelstelling willen realiseren, moeten we niet alleen de gevolgen van ongevallen beperken, bijvoorbeeld door de gordel- en helmplicht en met vergevingsgezinde bermen. We moeten vooral de ongevallen voorkomen. Generieke maatregelen voldoen daarbij vaak niet. “Je zult onderscheid moeten maken tussen verschillende doelgroepen”, legt Adriaan uit. “Het begint ermee dat je heel precies onder woorden brengt welk gedrag je wilt zien van welke groep weggebruikers. Je kijkt daarbij allereerst naar de omgeving: welke factoren hebben invloed op het gedrag, positief of negatief? Daarna onderzoek je de competenties van de doelgroep: beschikken de leden over de nodige kennis en vaardigheden om het gewenste gedrag uit te voeren? Tenslotte breng je drijfveren en weerstanden in kaart. Denk aan ergens bij willen horen, zo min mogelijk energie willen gebruiken of de behoefte aan autonomie. Tast je een van deze drijfveren aan, dan kun je te maken krijgen met weerstand.

Kansen en valkuilen in de huidige aanpak

“Het is fantastisch dat zoveel partijen zich sterk maken voor verkeersveiligheid”, stelt Adriaan. “Je ziet dat zowel in de private als de publieke hoek. Met de risicogestuurde aanpak zetten we bovendien een stap in de goede richting: in plaats van te reageren op incidenten proberen we deze te voorkomen.” Toch zijn er ook nog verbeteringen in de aanpak mogelijk. “We moeten de tijd nemen om goed te kijken naar riskant gedrag en de mensen die dit gedrag vertonen”, vindt Adriaan. “Dat is nodig. Er gaat zoveel emotioneel leed schuil achter ongevallen, juist ook vanwege de gedachte ‘had ik maar...’. We zullen de verschillende doelgroepen goed moeten observeren, maar ook spreken in interviews en op andere manieren leren begrijpen. Als we samen met hen naar oplossingen kunnen zoeken, komen we verder. Een complex probleem kent geen snelle oplossingen.”

Gebruik de schat aan kennis!

“Er is in de afgelopen jaren een schat aan kennis beschikbaar gekomen over gedrag en effectieve strategieën om dit te beïnvloeden”, vertelt Adriaan. “Aan iedereen die de komende tijd met de risicogestuurde aanpak aan de slag gaat: gebruik deze kennis van gedragskundigen om effectiever te werken. Dat kost op korte termijn geld en tijd, maar verdient zich op lange termijn terug.”

Deel dit artikel: